Καβάλα η ιστορία της βυζαντινής Χριστούπολης

Προϊστορία

Τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας και δραστηριότητας στην περιοχή του σημερινού Δήμου Καβάλας ανάγονται στους προϊστορικούς χρόνους και συγκεκριμένα στη Νεολιθική εποχή και εντοπίζονται στη θέση Ντικιλί Τας στα ανατολικά προάστια της σύγχρονης πόλης των Κρηνίδων. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στον οικισμό αυτό «βρέθηκε η πιο παλιά μέχρι στιγμής ένδειξη οινοποίησης στην Ευρώπη».

Στην περιοχή της σημερινής πόλης της Καβάλας εντοπίστηκαν δύο προϊστορικές θέσεις, Αντισάρα στην περιοχή της σημερινής Καλαμίτσας και Περιγιάλι σε χαμηλό λόφο ανατολικά της πόλης, όπου βρέθηκε ένας μικρός οικισμός της πρώιμης εποχής το Χαλκού. Ίχνη κατοίκησης της Πρώιμης εποχής του Σιδήρου εντοπίστηκαν στη χερσόνησο της Παναγίας. Τα αρχαιολογικά ευρήματα της εποχής συνηγορούν στην υπόθεση για παρουσία θρακικών φύλων στην περιοχή (Σάτρες, Σαπαίοι, Ηδωνοί).

Αρχαιότητα

Γύρω στα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ., οι Θάσιοι ιδρύουν τη Νεάπολη, για να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικότερα τις θρακικές επιδρομές. Η Νεάπολη βρισκόταν ανάμεσα στην εύφορη και πλούσια σε μεταλλεύματα Θάσο.
Υπήρξε μέλος της Α’ Αθηναϊκής Συμμαχίας και της Β’ Αθηναϊκής Συμμαχίας η οποία και μνημονεύεται στους φορολογικούς καταλόγους. Τα τιμητικά ψηφίσματα του αθηναϊκού δήμου, εγκωμιάζουν την Νεάπολη, για την συμπαράστασή της στην Αθήνα, κατά την ταραχώδη περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου. Το 340 π.Χ., την κατέλαβε ο Φίλιππος ο Β΄ και την προσάρτησε στο Μακεδονικό βασίλειο. Η θέση της Νεάπολης σήμερα τοποθετείται στη χερσόνησο της Παναγίας χωρίς να γίνει σαφές το ακριβές της σημείο.

Ρωμαϊκοί χρόνοι

Η Νεάπολη, μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση, παρακμάζει. Κατέχει όμως εξαιρετική στρατηγική θέσης και αποκτά ιδιαίτερη σημασία στο τελευταίο τρίτο του 2ου π.Χ. αιώνα, με την κατασκευή της Εγνατίας οδού. Μετά την ίδρυση της ρωμαϊκής αποικίας των Φιλίππων, η Νεάπολη χρησίμευσε ως επίνειο της αποικίας, αφού από το λιμάνι της περνούσε ο σπουδαίος θαλάσσιος δρόμος Αλεξάνδρειας – Θεσσαλονίκης. Γύρω στο 49μ.Χ. ο Απόστολος Παύλος ίδρυσε την πρώτη ευρωπαϊκή χριστιανική εκκλησία στους Φιλίππους και βάφτισε τους πρώτους Ευρωπαίους Χριστιανούς.

Τουρκοκρατία

Το 1425, κτίστηκε φρούριο στην περιοχή της χερσονήσου όπου βρισκόταν η ακρόπολη, με σκοπό τον έλεγχο της περιοχής και την άμυνα απέναντι στους πειρατές και τους Βενετούς.

Οι Καβαλιώτες συμμετείχαν στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες των Ελλήνων. Το 1864, μετά από άδεια του σουλτάνου, η Καβάλα επεκτάθηκε οικοδομικά εκτός των τειχών της παλαιάς πόλης. Αυτό σε συνδυασμό με το ότι τότε τα καπνά της Μακεδονίας ήταν γνωστά παγκοσίως, μετέτρεψαν την πόλη σε κέντρο επεξεργασίας και εμπορίας καπνού. Σε αυτό συνέβαλε και η θέση της με το φυσικό λιμάνι της. Στην Καβάλα έλαβε χώρα η πρώτη και η μεγαλύτερη εργατική απεργία (5000 εργάτες) σε ολόκληρα τα Βαλκάνια, το έτος 1896.

Με την ίδρυση του τουρκικού συντάγματος το 1908 στην Καβάλα ιδρύεται και το πρώτο επίσημο καπνεργατικό σωματείο στα Βαλκάνια, η Ευδαιμονία, που υπήρχε ήδη από το 1905 με μορφή συλλόγου με την ονομασία Εγκράτεια. Η Καβάλα είχε μεγάλη συμβολή και κατά τον Μακεδονικό Αγώνα. Από την Καβάλα ήταν οι Μακεδονομάχοι οπλαρχηγοί Πέτρος Ιωαννίδης και Περικλής Δράκος.

Εγκατάσταση Μικρασιατών

Η Καβάλα δέχτηκε σημαντικό αριθμό προσφύγων τη δεκαετία του 1910 και κυρίως του 1920, ενώ με τη Σύμβαση περί Ανταλλαγής των Ελληνικών και Τουρκικών πληθυσμών του 1923 αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή οι μουσουλμάνοι κάτοικοι της. Στη συνέχεια ακολούθησε μία διαφορετική εποχή ανάπτυξης για την πόλη έχοντας ως κινητήρια δύναμη το προσφυγικό εργατικό δυναμικό.

Δικτατορία

Η δικτατορία του 1967 μετέβαλε τον οικονομικό προσανατολισμό της πόλης. Ενισχύθηκε ο τομέας των υπηρεσιών και η πόλη μετατράπηκε σε διοικητικό κέντρο, χωρίς να ενισχυθεί η παραγωγική της υποδομή.

Μετά την κατάρρευση των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού» το 1989, η Καβάλα δέχτηκε κύμα «οικονομικών μεταναστών» από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, που ενσωματώθηκαν στο οικονομικό γίγνεσθαι της περιοχής ως φθηνό εργατικό δυναμικό.